Trang phục người dân tộc Dao Tiền

Người Dao Tiền tại tỉnh Bắc Kạn sống rải rác ở các huyện Ba Bể, Ngân Sơn… là dân tộc có nền văn hoá đặc sắc riêng biệt Trang phục của người Dao Tiền cầu kì, tinh tế nhưng phù hợp với tập quán lao động sản xuất của mình. Khác với người Dao đỏ hoạ tiết trong trang phục chủ yếu là màu đỏ thì người Dao Tiền Bắc Kạn màu sắc chủ đạo trong trang phục là màu chàm và màu trắng rất tinh tế nhưng nhã nhặn, hài hoà.

Trang phục người Dao Tiền Bắc Kạn có màu sắc chủ đạo là màu chàm và màu trắng tinh tế nhưng nhã nhặn, hài hoà

Trong số những nhóm dân tộc sinh sống xung quanh hồ Ba Bể, dân tộc Dao là nhóm dân tộc có số lượng người dân sinh sống lớn thứ 2 với khoảng 18 bản làng lớn nhỏ xung phân bố xung quanh hồ chủ yếu tập trung về phía Bắc và phía Đông của hồ. Tiêu biểu trong số đó phải kể đến các thôn như Nà Nghè, Cốc Lùng hay Nà Cọ.

Từ xưa tới nay, trang phục của người Dao Tiền trở nên đặc sắc một phần là nhờ nghệ thuật trang trí và kỹ thuật nhuộm chàm. Đây là hai yếu tố cơ bản để làm nên một bộ trang phục đẹp, ngoài ra, sự kết hợp hai màu sắc chủ đạo là màu chàm và màu trắng cũng góp phần tạo nên cá tính riêng mà không phải tộc người nào cũng có được.

Người Dao Tiền quan niệm rằng mặc bộ trang phục có thêu hình con chó cách điệu và hoa tám cánh khi đi rừng sẽ không bị hổ vồ và gặp nhiều may mắn

Công đoạn làm vải như sau, cây bông sau khi mang về nhà thì đun qua nước sôi, ngâm vào nước lạnh rồi vớt ra đùm thành con. Dụng cụ chủ yếu giúp hoàn thành trang phục là chiếc khung dệt - vật cần thiết trong mỗi gia đình người Dao. Chỉ với hai thoi sợi chính, phụ nữ Dao Tiền dệt thành những mảnh vải vuông khoảng 30 đến 40 cm một chiều. Để tạo hoa văn trước tiên người ta dùng dụng cụ vẽ. Đó là chiếc bút gắn ngòi đồng nhưng cũng có khi chỉ là những chiếc que tre bẻ thành hình tam giác. Loại to để tỉa tót hoa lá, loại vừa chuyên vẽ hình vuông, hình tròn chim, ốc. Đặc biệt, trang phục của phụ nữ người Dao Tiền được làm rất cầu kỳ và tốn nhiều thời gian, họa tiết đặc trưng thêu trên áo là hình con chó cách điệu và bông hoa tám cánh. Người Dao Tiền quan niệm rằng mặc bộ trang phục truyền thống có thêu hình con chó cách điệu và hoa tám cánh khi đi rừng sẽ không bị hổ vồ và gặp nhiều may mắn

Hiện nay một số bộ phận dân tộc Dao Tiền cũng bắt đầu kết hợp trang phục dân tộc với quần áo hiện đại giống dân tộc Kinh để tiện hơn cho việc sinh hoạt
 

Sau khi nấu chảy sáp ong họ sẽ nhúng đầu bút vẽ hoa văn lên vải. Vẽ xong đem tấm vải đó đi nhuộm chàm, khi các công đoạn nhuộm chàm hoàn tất họ đem ngâm vào nước nóng để sáp tan ra. Những chỗ trước đây có vẽ sáp ong không nhuốm chàm nên chỉ để lại một màu xanh lơ hài hoà đẹp mắt. Một bộ trang phục hoàn chỉnh của người Dao gồm: Áo, yếm, xà cạp, dây lưng, khăn vấn đầu, váy dài cùng đồ trang sức vàng bạc ... Duy nhất trong cộng đồng người Dao chỉ có người Dao Tiền là mặc váy. Người Dao Tiền rất tự hào về điều đó. Ngày nay, cũng giống như người anh em dân tộc Tày, một số bộ phận nhỏ dân tộc Dao cũng bắt đầu kết hợp trang phục dân tộc với quần áo hiện đại giống dân tộc Kinh để tiện hơn cho việc sinh hoạt, sản xuất thường nhật.

TRANG PHỤC NỮ GIỚI

Thân áo dài của phụ nữ Dao Tiền thường được hình thành từ hai khổ vải được gấp đôi lại. Hai thân trước để rời, có nẹp từ cổ áo xuống tới chỗ xẻ tà. Tay áo được khâu theo dạng tay ống, cửa tay được thêu như ở nẹp ngực. Ở cổ áo, thân sau được đeo một số đồng bạc thường từ 6 đến 12 đồng. Phụ nữ Dao Tiền rất thích trang sức, chủ yếu là các đồng bạc trắng hay kim loại, vòng bạc trắng được họ dùng để trang trí, đồng thời trong trang phục họ làm các khuy bạc có đường kính từ 6 đến 7 cm đính nổi bật ở trên áo chàm. Cả bộ trang sức có khi nặng đến vài ki-lô-gam.

Phụ nữ Dao Tiền rất thích trang sức, chủ yếu là các đồng bạc trắng hay kim loại, vòng bạc trắng được họ dùng để trang trí
 

Khăn đội đầu của phụ nữ Dao Tiền có màu trắng dài khoảng 1,2m đến 1,5m. Hai đầu khăn có hai mảng hoa văn hình vuông. Khi đội khăn phụ nữ thường búi tóc ngược lên đỉnh đầu, hơi hướng về phía trước.
Cũng giống như nhiều dân tộc khác, trẻ em gái của người Dao Tiền cũng được mẹ dạy cho cách may vá, dệt vải, thêu thùa từ khi còn nhỏ. Theo quan niệm của người Dao Tiền, khi cô gái về nhà chồng, ngoài váy, áo tự làm suốt một năm qua, còn có của hồi môn là những đồ trang sức bằng bạc do cha mẹ mình tặng. Những đồ trang sức này sẽ được giữ lại như bảo vật của gia đình, dòng họ và sẽ trao lại cho con cháu sau này.

TRANG PHỤC NAM GIỚI

Những ngày thường, nam giới mặc áo gụ hoặc quần áo nâu, quần bổ đũng, áo bà ba, hai túi; có thể cắt theo kích thước vải mét hoặc vải vuông. Vào dịp lễ quan trọng, nam giới mặc áo chàm, đầu đội khăn đen hoặc mũ nồi.
Điều đặc biệt là nghệ thuật trang trí không cầu kỳ, trang phục nam giới đơn giản hơn chỉ có áo trùng dài chấm đất màu đen, có viền cạp áo bằng vải đỏ to bằng thắt lưng, thắt lưng áo dài 2m, hai đầu thắt lưng có treo các loại đỏ, trắng, tím, đen mỗi thứ đan thành hình giống những con sâu to, nhiều màu sắc. Khi múa quay người áo xòe rộng những túm ấy lung linh thật dễ nhìn.

Trong khi nữ giới chỉ có một loại y phục duy nhất thì nam giới Dao Tiền có đến 3 loại trang phục khác nhau. Trang phục thường ngày chỉ là một chiếc mũ nồi đơn giản, chiếc quần ống rộng và áo bốn thân, ba túi với cúc vải cài ngang. Tuy nhiên, khi tiến hành lễ cấp sắc, nam giới lại mặc trang phục tương tự như của nữ giới nhưng ngắn hơn một chút.

Trong khi nữ giới chỉ có một loại y phục duy nhất thì nam giới Dao Tiền có đến 3 loại trang phục khác nhau
 

Ngày nay, trang phục người Dao Tiền không thay đổi, chỉ khác là thời nay có điều kiện hơn thì đồng bào thêu trang phục truyền thống nhiều màu sắc và sặc sỡ hơn. Người Dao Tiền cũng như đồng bào dân tộc thiểu số khác bao đời nay luôn mang trong mình ý thức dân tộc, họ trân trọng trang phục truyền thống mang trên người và luôn có ý thức giữ gìn nó. Họ vẫn giữ thói quen tự may trang phục và mặc trang phục truyền thống trong tất cả các dịp lễ hội, đi chợ, đi nương hay trong lễ truyền thống, lễ trưởng thành cấp sắc… Ngay cả trẻ nhỏ cũng được thêu dệt tinh thần truyền thống từ nhỏ thông qua việc được cha mẹ thêu, may cho những bộ quần áo rực rỡ. Trong ngày hội, ngày chợ phụ nữ Dao Tiền rất duyên dáng, xúng xính mang trang phục của dân tộc, tạo nên hình ảnh đẹp nơi bản làng vùng cao đồng thời thể hiện tình yêu, sự tự hào với các giá trị văn hóa truyền thống qua bao thế hệ.